Houd de publieke zorg in publieke handen
De coronacrisis heeft nog maar eens aangetoond hoe cruciaal de rol van lokale besturen is als zorg- en welzijnsaanbieder. Ze zorgden voor broodnodige continuïteit op een heel kwaad moment. Door een eigen publiek zorg- en welzijnsaanbod te garanderen naast de andere organisatoren, kunnen lokale besturen mee waken over de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid. In het zorg- en welzijnslandschap zijn lokale besturen vandaag dus zowel actor als regisseur, en het is belangrijk dat ze die twee rollen goed scheiden.
​
Niettemin blijven we erbij dat het afstoten van lokale zorg- en welzijnsdiensten een heel slecht en zelfs kortzichtig idee is. Met hun publieke zorg- en welzijnsdiensten houden lokale besturen namelijk heel wat bestuurskracht in democratische handen. Bovendien blijkt afstoting of commercialisering in de praktijk meestal helemaal niet goedkoper uit te pakken en helaas ook een aderlating voor de kwaliteit. Uiteindelijk zijn het de lokale besturen die de kastanjes uit het vuur moeten halen, omdat de zwaarste zorgvormen financieel nu eenmaal verlieslatend zijn en dus niet ‘interessant’. Ondanks de gecreëerde wettelijke mogelijkheden roepen we lokale besturen daarom op te weerstaan aan de lokroep van de commercialisering en afstoting van publieke zorgdiensten.
-
Erken in de meerjarenplannen de meerwaarde van een eigen publiek zorgaanbod.
Volgens art. 60 §6 van de organieke OCMW-wet kan een lokaal bestuur niet zomaar een bestaand aanbod van publieke dienstverlening stopzetten of afstoten. Dit kan pas wanneer het lokaal bestuur duidelijk aantoont dat er geen behoefte meer is aan dit aanbod in de gemeente. Erken dus in de meerjarenplannen de meerwaarde van het eigen zorgaanbod en stippel pistes uit om dit aanbod te versterken en te vernieuwen. Het publiek zorgaanbod creëert bovendien tewerkstellingskansen voor personen die moeilijk ingang vinden in het reguliere arbeidscircuit.
-
Grijp niet naar commercialisering of afstoting als besparingsinstrument, want dat is contraproductief. 
Ga op zoek naar alternatieve oplossingen bij financiële krapte. Een grondige analyse van de kostenstructuur, de financieringsstromen en de werkingsprocessen geven inzicht in de financiële rendabiliteit van de dienstverlening en in de mate waarin de dienstverlening haar doelen realiseert. Een lokaal bestuur kan deze inzichten gebruiken om de financiële leefbaarheid van haar dienstverlening te verbeteren. Bij commercialisering zijn het dikwijls de lokale besturen die de kastanjes uit het vuur moeten halen, omdat de zwaarste zorgvormen en minst gefortuneerd doelgroepen financieel nu eenmaal verlieslatend zijn en dus niet ‘interessant’ voor andere spelers. De gaten die daar vallen, komen uiteindelijk toch bij de gemeente, dus de burger, terecht.
-
Kies zo nodig voor de samenwerking met andere openbare aanbieders.
Maar bouw bij publieke verzelfstandiging van zorg- en welzijnsdiensten voldoende checks & balances in die verder democratische controle mogelijk maken. Een publiekrechtelijke vorm valt daarbij te verkiezen. Ga zeker niet in zee met als non-profit vermomde commerciële spelers en bouw formele waarborgen in over de betaalbaarheid, performantie en kwaliteit van de dienstverlening. Er moet bovendien voldoende democratische controle gegarandeerd blijven in verzelfstandigde entiteiten die belangrijke publieke taken opnemen en in zeer belangrijke mate met publieke middelen werken.
-
Versterk het eigen aanbod.
Lokale besturen kunnen nog meer doen om de kwaliteit van hun eigen aanbod te versterken. Dat kan door gebruikers bijvoorbeeld meer inspraak te geven, te experimenteren met nieuwe woon- en opvangvormen en ruimte te laten voor vernieuwing.
-
Schrijf geen blanco cheques.
Bouw steeds sterke waarborgen in wanneer gronden, gebouwen, leningen of subsidies beschikbaar gesteld worden aan zorgspelers, zowel wat kwaliteit, toegankelijkheid, betaalbaarheid, transparantie, lokale inbedding, als loons- en arbeidsvoorwaarden betreft. Spring zuinig om met tendering, en als er zo nodig toch getenderd wordt, bouw dan voldoende waarborgen in voor kwaliteit, lokale inbedding, transparantie, loons- en arbeidsvoorwaarden.
Aansluitende voorstellen binnen dit thema:
