Een Europa dat ‘niemand achter laat’
In dit Memorandum willen we een algemeen kader, maar ook concrete principes aanreiken. Door goed werk te leveren op de verschillende beleidsterreinen zal men het draagvlak voor een sterk, democratisch en solidair Europa kunnen versterken. In meer technische hoofdstukken werken we de principes verder uit, zodat ze ook hanteerbaar zijn voor toekomstige Europese beleidsmakers.
​
Algemeen kader
​
Europa is gebouwd op een stevig fundament van humane waarden en een droom van vrede. In onze snel veranderende wereld zijn immers politieke inspiratie en op de mensen gerichte beslissingen nodig om de waarden verder vorm te geven en te versterken. Europa moet niet alleen als een sociaaleconomisch project worden beschouwd maar vooral ook als een gemeenschap qua bestemming, leven, doel, verantwoordelijkheid en multicultureel leren en als een ontmoetingsplaats voor mensen waarvan de identiteit meervoudig is. Samenhorigheid, partnerschap, besef van onderlinge afhankelijkheid, doeltreffendheid, subsidiariteit, proportionaliteit, transparantie, solidariteit en inclusie maken hier deel van uit. Doorheen haar geschiedenis werden deze waarden vertaald in het streven naar meer gelijkheid, waardig werk, meer welzijn en meer democratie.
​
De voorbije jaren heeft Europa deze doelstellingen verder uitgewerkt. De Europese Pijler van Sociale Rechten is een van de hoogtepunten. Dit kader met 20 principes grondt het sociaal beleid en het is meteen ook een kader dat de lidstaten richting en inspiratie. Het leek onvoorstelbaar dat enkele sterke en visionaire politici dit als een zichtbare rode draad doorheen het beleid zouden kunnen weven; toch lukte het. Met dank aan mevrouw Thijssen en de Heer Juncker.
​
De Green Deal is een tweede hoogtepunt. Het zorgt niet enkel voor het voortbestaan van onze planeet, het vertrekt van het principe: “leave no one behind”. Een sociaal klimaatbeleid kan de Europese bevolking enthousiasmeren en bovendien verenigen. De spanningen die de klimaatcrisis veroorzaakt bij de bevolking en de verschillende stakeholders maakt dat een Europees richtsnoer tijdig beschikbaar moet zijn, zodat het kader waarbinnen de nieuwe evenwichten gezocht moeten worden duidelijk is. De laatste eindjes moeten daar nog aan elkaar geknoopt worden. Europa mag daar het doel niet uit het oog verliezen.
​
​
De eensgezinde houding rond Oekraïne, als derde hoogtepunt, toont aan dat Europa wel degelijk daadkrachtig kan zijn. Haar welkomstbeleid rond de Oekraïense vluchtelingen en de tijdelijke bescherming is een voorbeeld voor veel landen. Het zal ons inspiratie geven in de migratiegolven die nog komen, zowel uit oorlogs-, arbeids-, als uit klimaatvlucht.
Toch zien we dat er te weinig over gesproken wordt en er twijfels zijn rond Europa en haar waarden. In verschillende Europese landen staat de democratie onder druk. Het vertrouwen in de overheid, de overheidsinstellingen en de media is bijzonder laag. De ongelijkheid en het gevoel van onrechtvaardigheid zijn vergroot. Het welbevinden is in veel landen verminderd. Het wantrouwen tussen mensen is hoog: racisme is meer dan ooit aanwezig in de straten. Het algemeen onbehagen is groot. Dit onbehagen vertaalt zich in een afkeer van de democratie en in het kiezen voor partijen en ideeën die ongelijkheid, totalitarisme en racisme voorstaan.
​
Dit onbehagen vertaalt zich ook politiek in vele Europese lidstaten. Het Europees beleid staat altijd onder druk van een eng nationaal eigenbelang. Er is onbehagen te voelen in veel lagen van de bevolking, maar vooral bij de lagere inkomensklassen. De vele jaren van nationale besparingen, de keuze voor een vaak conservatief welzijnsbeleid dat gebaseerd is op meritocratische principes, individualisme/het recht van de sterkste en op het ‘eigen schuld’-model, het uitvoeren van een neo-liberaal beleid dat inzet op privatisering en marktmacht onbestraft laat, hebben mensen in (bestaans)onzekerheid geduwd. Zij weten niet welke antwoorden het huidig beleid voor hen heeft. In ons nationaal memorandum bieden wij goede principes en voorstellen aan, ingegeven door onze historische opdracht om de stakeholders van de samenleving steeds mee aan de tafel te nemen en de principes van ons gemoderniseerd “Rijnlandmodel” te blijven hanteren.
Europa kan en moet antwoorden geven. Antwoorden die waarden en fundamentele principes centraal stellen. En Europa moet deze mee aanscherpen en uitdragen. Mensen een stem geven, effectief luisteren, samen antwoorden zoeken en samen uitvoeren. Een gelijk en gelijkwaardig verhaal samen uitbouwen op basis van deze waarden. Europa is de vaandeldrager van deze waarden en moet bijgevolg een democratisch beleid, een welzijnsbeleid en een buitenlands beleid voeren die ervan doordrongen zijn.
Dit veronderstelt een sterker Europa dat haar waarden uitdraagt en waarmaakt.
​
Voor een sterke democratie
Europa heeft zich ontwikkeld rond haar democratische waarden. Het nastreven van deze waarden blijf belangrijk. Het geven van een gelijke stem aan allen, het luisteren, het samen een beleid ontwikkelen en controleren zijn belangrijke waarden. Europa kan hierop inzetten: het heeft informatie en weet wanneer een lidstaat een uitschuiver maakt, het heeft good practices en kan die aanbieden.
Voor een humaan migratiebeleid
Migratie zorgt voor sterke polarisering. Het zorgt tevens dat Europa steeds opnieuw moet schipperen met haar eigen waarden. Een waardig migratiebeleid is mogelijk, maar dan moet Europa in een gesprek gaan met de verschillende landen, met een ambitie die verder reikt dan de grootste gemene deler in het migratiebeleid van de verschillende lidstaten en ingegeven door het EVRM.
Voor een sociaal beleid dat iedereen betrekt en beschermt
Het Verdrag van Rome in 1957 had reeds een sociaal luik. Uit een recente bevraging van Eurostat blijkt dat meer dan 9 op de 10 Europeanen een sterker sociaal Europa willen. Het is duidelijk dat er een sterk sociaal luik moet gekoppeld worden aan de interne markt om het draagvlak van de Europese gedachte te kunnen verhogen. Met de Europese Pijler van Sociale Rechten (EPSR) heeft Europa een belangrijke stap vooruitgezet. Het biedt de landen en Europa de handvaten om iedereen een waardig leven te laten leiden. De principes en het actieplan voor de implementatie werden deze legislatuur verankerd. Belangrijk nu is om tot een evaluatie te komen van de Sociale Pijler en bij te sturen. Een volledige uitvoering van alle principes is cruciaal om tot een sociaal Europa te komen dat niemand achterlaat.
Voor een eerlijk fiscaal beleid waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen
Wij pleiten ervoor dat de minimumbelasting op multinationals (nu: 15%) evolueert naar 25% en dat de bestaande vrijstellingen gaandeweg uitdoven, en dat EU zich hiervoor hard maakt binnen de OESO. Op wereldschaal dient de marktmacht van spelers die zich kunnen onttrekken aan de herverdelingsmechanismen extra aandacht te krijgen.
Voor een begrotingsbeleid dat daadwerkelijke sociale en duurzame investeringen centraal stelt
Europa dient verder te kiezen voor een groeibevorderend begrotingsbeleid, door een ambitieuze nieuwe Europese meerjarenbegroting, verdere aanpassing van het sociaaleconomische bestuur via het Europees semester en het begrotingskader dat lidstaten meer ruimte laat voor toekomstige investeringen, ook sociale investeringen (budgettair aan te rekenen op het ritme van de afschrijvingen).
Voor een ambitieus sociaal rechtvaardig klimaatbeleid
Om de uitstoot van broeikasgassen op coherente wijze te verminderen en zo de opwarming te beperken tot 1,5°C (Akkoord van Parijs), zijn zowel technische maatregelen nodig als maatregelen om de consumptie in de rijke landen te beperken, en moeten we tegelijk voorzien in de essentiële noden voor iedereen. De strijd tegen klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en sociaal onrecht moet elk beleidsdomein mobiliseren, van landbouwbeleid tot internationale diplomatie.
De transitie naar een koolstofvrije samenleving vergt een ingrijpende herschikking van de huidige uitgaven en investeringen: terwijl de behoeften in de transitiesectoren niet kunnen worden vervuld, worden er nog altijd enorme bedragen geïnvesteerd in activa die niet te verzoenen vallen met de bescherming van het klimaat, zowel door de overheid als door een deel van de bedrijven en burgers.
Voor een EU die het voorzorgsprincipe centraal stelt en de focus legt op de meest kwetsbaren
De Europese Unie dient in alle beslissingen de gezondheid en levenskwaliteit van mensen centraal te stellen. Gezondheid is een horizontale bevoegdheid die ten alle tijde in rekening genomen moet worden. Daarom pleiten we voor een gezondheidscheck in alle nieuwe en herziene wetgeving. We verwachten van Europa een uitgewerkt en sociaal rechtvaardig preventiebeleid dat de doelstellingen van de Green Deal en het Actieplan voor nulvervuiling van lucht, water en bodem tegen 2050 verderzet. Hierbij is het voorzorgsprincipe cruciaal en moet de focus liggen op de meest kwetsbaren. Elke Europese burger moet in een gezonde leefomgeving kunnen leven, waarbinnen de blootstelling aan schadelijke chemische stoffen tot het absolute minimum beperkt wordt.
Voor een Europese gezondheidsunie
Hoewel gezondheid vooralsnog grotendeels een nationale bevoegdheid is, kan en moet de Europese Unie hier een aanvullende rol spelen. De Unie heeft een duidelijke toegevoegde waarde wanneer de uitdagingen per definitie grensoverschrijdend zijn en niet op eenzelfde efficiënte manier door nationale overheden aangepakt kunnen worden, ook op vlak van gezondheid. Daarom steunen we de oprichting en het uitwerken van een Europese gezondheidsunie volledig.
Het Europees niveau moet een essentiële rol spelen in het verkleinen van de bestaande gezondheidskloof tussen lidstaten wanneer het gaat om toegang tot geneesmiddelen en medische behandelingen.
